خـوبِ ناکافی/ چرا رایگان شدن تحصیل دانش‌آموزان چهار دهک اول درآمدی کمکی به اجرای «عدالت» نمی‌کند؟
تحریریه روزنگار- جامع:
تحصیل دانش‌آموزان چهار دهک اول در مدارس سمپاد «رایگان» شد. این خبر که در دولت سیزدهم اعلام و اجرا شده بود، در دی‌ماه امسال در دولت چهاردهم نیز تامین اعتبار شد. کمک مالی دولت به دانش‌آموزان ۴ دهک اول درآمدی باعث خوشحالی خانواده‌های این دسته از دانش‌آموزان و دغدغه‌مندان آموزش‌وپرورش شد. بر اساس اعلام منابع رسمی آموزش‌وپرورش، حذف شهریه دهک‌های یک تا ۴ درآمدی در مدارس سمپاد در راستای تحقق بیشتر عدالت آموزشی در حوزه استعدادهای درخشان بوده است و با اجرای این قانون در سال تحصیلی گذشته، ورودی دهک‌های یک تا ۴ به مدارس سمپاد ۴۵ درصد افزایش یافته بود. هم‌اکنون و با تداوم تحصیل رایگان دانش‌آموزان دهک‌های درآمدی کم‌برخوردار در مدارس سمپاد در دولت چهاردهم و با اعلام سیاست‌های حمایتی دولت از دانش‌آموزان کم‌برخوردار، گزارش‌های متعددی از نسبت مدارس سمپاد با مسئله عدالت آموزشی داده می‌شود.
ثبت‌نام رایگان دانش‌آموزان ۴ دهک اول درآمدی در مدارس سمپاد اقدامی درخور توجه در جهت ورود دانش‌آموزان مستعد این دهک‌ها به مدارس سمپاد است؛ اما بنا به گفته سیاست‌گذاران آموزشی اینگونه اقدامات در بهترین حالت خود تنها یکی از موانع عدالت آموزشی را رفع می‌کنند. درحالی که تحقق اثربخش و میدانی عدالت‌آموزشی مستلزم تمهید زمینه‌ها، ایجاد قابلیت‌های متنوع جهت بروز استعدادهای دانش‌آموزان، فراهم نمودن فرصت‌های برابر آموزشی و شرایط برابر برای یکایک دانش‌آموزان در نظام آموزشی است.
سیاست‌های پرورش استعدادهای درخشان را می‌توان به چهار مرحله پیش از ورود به مدرسه، مرحله ورود به مدرسه، مرحله ادامه و گذار به مرحله دوم تقسیم کرد. در این چهار مرحله مسئله مهمی که باید در راستای سیاست‌های حمایتی جهت تحقق عدالت در پرورش استعدادهای درخشان در نظر گرفته شود، سیاست پیش از ورود به مدرسه و «عدالت پیشینی» است. بخشی قابل توجهی از فرآیند تبعیض در این مدارس به مرحله پیش از ورود دانش‌آموزان به مدارس استعدادهای درخشان باز می‌گردد. در عدالت پیشینی مسائلی چون جایگاه اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان، دسترسی دانش‌آموزان جهت ورود و پذیرش در مدارس سمپاد و… مطرح است. بنابراین حذف شهریه دانش‌آموزان دهک‌های پایین درآمدی اگرچه اقدامی خوب اما؛ ناکافی است. سازوکارهای تبعیض مثبت همچون برقراری سهمیه‌‌های مبتنی بر دهک‌های درآمدی در آزمون‌های استانداردی مانند سمپاد اگرچه می‌تواند مسکنی جهت درمان مقطعی تبعیض باشد اما سازوکار کافی و مناسبی جهت پاسخگویی به مسئله پرورش استعدادهای درخشان و عدالت آموزشی نیست.
