فرامتن «هویت ملی» در المپیک / چرا هویت مهم‌ترین مولفه آموزش عمومی است؟
تحریریه روزنگار- جامع:
تیم پناهندگان، تیمی با حضور ورزشکارانی که هویت خود را گم، رها و در برخی مواقع معامله کردند. تیم پناهندگان المپیک از المپیک ۲۰۱۶ ریو در بازی‌های المپیک تابستانی تشکیل و شروع به فعالیت کرد. هدف تیم پناهندگان ارائه امید و نمایش مقاومت و توانایی‌های ورزشکارانی است که به دلیل جنگ، خشونت یا آزار و اذیت، کمبود امکانات و فشارهای مالی و سیاسی از خانه‌های خود آواره شده‌اند. فلسفه اخلاقی تیم پناهندگان هر چقدر هم که تعابیر صلح و دوری از خشونت را به‌دوش بکشد؛ مغلوب همیشگی ملیت و خانه‌به‌دوشی ورزشکاران خود است. ریشه داشتن و حق آب و گل داشتن در قسمتی از زمین، نعمت بزرگی است، هویت ملی و نسبت افراد یک ملت با یکدیگر قابل انتقال به غیر نیست.
المپیک پاریس مانند دو المپیک گذشته میزبان تیم پناهندگان بود، چهار ورزشکار زن و ۱۰ ورزشکار مرد ایرانی‌الاصل در این تیم حضور داشتند و برخی از ورزشکاران ایرانی نیز مانند کیمیا علیزاده تابعیت کشورهای دیگر را گرفته بودند. کارشناسان ورزشی برای این عددها زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند؛ اما هویت ملی را که یکی از مهم‌ترین مصادیق هویت فردی و اجتماعی افراد است را کجا باید دنبال کرد تا فرزندانمان بی‌سرزمینی را سهم خود نکنند؟ پاسخ خسته‌کننده به این سوال با تقریب بالا احتمالا «مدرسه» و «آموزش‌و‌پرورش» است. جایی در میان برنامه‌درسی دانش‌آموزان و بخشنامه‌های ابلاغی با پیوست همیشگی «مستندات به کارشناس مربوطه ارسال شود» و یا تقدیم عناصر هویت‌ساز تربیت دانش‌آموزان به مدارس و بخش‌های خصوصی تا سرآنه دانش‌آموزی، هزینه‌های جاری و… از سر بودجه کشور کم شود و به بخش‌های دیگر اضافه شود.
ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش‌وپرورش هر ﻛﺸﻮري ﻳﻜﻲ ازﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ارﻛﺎن ﺳﺎزﻧﺪة هویت آن جامعه است. هویت ملی که آن را هویت‌محوری در میان دیگر ابعاد هویت برمی‌شمارند، مشروع‌ترین و فراگیرترین سطح هویت در تمام نظام‌های اجتماعی است. آنتونی اسمیت می‌گوید: « هویت ملی بازتولید و بازتفسیر پایدار ارزش‌ها، نمادها، دین، فرهنگ و… سنت‌هایی است که عناصر تمایزبخش ملت‌ها از یکدیگرند.» تقویت هویت ملی و دینی در مدارس، همبستگی و اتحاد را در میان دانش‌آموزان ایجاد می‌کند و متفاوت با ناسیونالیسم غربی و ملی‌گرایی و تعصب ملی و جدایی ملت‌ها از یکدیگر است. امروزه با وجود گسترش فضای مجازی و ورود انسان‌ها به دهکده جهانی و جهان بدون مرز همچنان هویت ملی و فرهنگ عمومی برای کشورها و ملت‌های مختلف مهم و دارای اولویت است که بازی‌های المپیک یکی از مصادیق آن است.
رقیه فاضل، پژوهشگر عدالت آموزشی با اشاره به فعالیت بخش‌های خارج از آموزش عمومی اعم از بخش‌های مردمی، خصوصی و… در تربیت دانش‌آموزان بر این باور است که در آموزش‌های غیررسمی باید به فلسفه تربیتی و محتوایی که به دانش‌آموزان داده می‌شود، توجه ویژه شود. این لزوما به آن معنا نیست که آموزش غیردولتی و غیررسمی متوقف شود؛ بلکه به آن معناست که هر فرد، نهاد و یا سازمانی که می‌خواهد کار تربیتی در بخش‌های مختلف انجام دهد باید فلسفه تربیت و اهدافی که برای هویت دانش‌آموزان در نظر گرفته است را شرح دهد و به تایید آموزش عمومی برساند. این پژوهشگر عدالت آموزشی بر این باور است که مهم‌ترین مسئله در آموزش عمومی «هویت» است.
هم‌اکنون و با گسترش فعالیت‌های تربیتی خارج از فضای آموزش عمومی، تضعیف عناصر سازنده هویت دانش‌آموزان و ناتوانی آموزش‌و‌پرورش در تحقق هویت همه جانبه با واقعیت بحران هویتی دانش‌آموزان به‌ویژه در هویت ملی مواجه شده‌ایم، پدیده‌ای نه چندان تازه که امروز با المپیک ۲۰۲۴ پاریس خود را به سیاست‌گذاران بخش عمومی و فرهنگی، بخش‌های درونی و بیرونی آموزش‌و‌پرورش کشور دوباره یادآوری کرد!
