عینِ عدالت آموزشی/ مروری بر نسبت‌شناسی ایده صیانت و تقویتِ «استعدادهای درخشان» با عدالت آموزشی در کلام رهبر انقلاب
تحریریه روزنگار- جامع:
خط دیدار هر ساله رهبری با معلمان امسال نیز به سرمشق‌های مهمی نقطه داد و به عدالت آموزشی چون سرخطی ویژه تاکید شد. رهبری در این دیدار با تحسین از رویکرد عدالت‌محور دولت چهاردهم از نگرانی تضعیف مدارس سمپاد می‌گویند و فهم‌های اشتباه از سمپاد را یادآور می‌شوند و پرورش استعدادهای درخشان به پشتوانه دولت را «عین عدالت آموزشی» عنوان میکنند.
جامع در این گزارش به‌مرور برخی از مهم‌ترین بیانات رهبری درباره مدارس استعدادهای درخشان و ایده کلی این مدارس با محوریت آموزش دولتی پرداخته است.
نخبه‌گی و مسئولیت اجتماعی؛ چرا باید به خیر همگانی فکر کنیم؟
«سمپاد و کمک به جوانان با استعداد نه تنها مخالف عدالت نیست، بلکه عین عدالت آموزشی است.» (رهبر انقلاب/ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴) این گزاره تذکری چندباره است. رهبر انقلاب بر لزوم حفظ و تقویت مدارس سمپاد در دیدارهای مختلف تاکید داشته و دارند. ایشان استعداد و هوش فردی را در فرد متوقف نمی‌کنند و از لزوم حرکت نخبگان به سمت بهره‌مند کردن جامعه از استعداد و هوش خود می‌گویند. تیرماه سال ۱۳۸۲ به‌وقت دیدار با دانش‌آموزان مدارس سمپاد سراسر کشور، رهبری از پیوند وفاداری ملی و خیرهمگانی سخن به میان می‌آورند: «بعضی سرمایه‌ها اگرچه متعلق به یک شخص است، اما در عین حال متعلق به یک ملت است. سرمایه‌ی هوش شما از همه سرمایه‌های مادی بهتر و نفیس‌تر است یک سرمایه بی‌بدیل است. شما به عنوان صاحبان سرمایه موظف به این هستید که هوش و استعدادی که خداوند در اختیار شما قرار داده است را در اختیار دیگر آحاد جامعه قرار دهید و سرمایه شما در مسیر تولید علم و سربلندی کشور قرار گیرد.»
نظریه استحقاقی عدالت؛ چرا استعداد استحقاق می‌آورد؟
رهبری همچنان که تاکید میکنند: «مدارس سمپاد نباید تضعیف شوند» به‌طور پیاپی بر اصل مهم توجه به استعدادهای برتر نیز شاره دارند. همچنان که دیدار امسال رهبری با معلمان پاسخ به نگرانی‌های موجود در خصوص برخلاف عدالت بودن مدارس استعدادهای درخشان را می‌دهند و تعطیلی و تضعیف سمپاد را ضد عدالت آموزشی عنوان میکنند: «عدالت آموزشی معنایش این نیست که ما استعداد برتر را از آن غفلت کنیم. بعضی‌ها اشتباه میکنند در فهم عدالت آموزشی. بعضی‌ها هستند خب میتوانند حرکت بیشتری بکنند، میتوانند با وقت‌گذاری کمتر سهم بیشتری از دانش را در ذهن خودشان و مغز خودشان جای بدهند. اینها را نمی‌شود رها کرد، نمی‌شود اینها را وادار کرد در همان جریان عمومی حرکت کنند، نه؛ این به‌هیچ‌وجه مخالف عدالت آموزشی نیست. عدالت یعنی هر چیزی را بر سر جای خودش گذاشتن.»
رهبر انقلاب در دیدار با نخبگان علمی جوان در تاریخ ۲۸ مهر ۹۵ نیز در بخشی از صحبت‌های خود گفتند: « نخبگان ـ به‌خصوص جوانان نخبه ـ هدایای نفیس الهی هستند به یک ملّت و یک کشور همه کشورها از چنین هدایایی، با این حجم، با این گستردگی، با این عدد فراوان برخوردار نیستند. این یکی از خصوصیّات کشور ما است که در آن استعدادهای انسانی، با کیفیّت خوب و کمّیّت فراوان وجود دارد؛ این جزو خصوصیّات کم‌نظیر کشور ما است؛ این یک هدیه الهی است، هدیه بسیار نفیس و باارزشی است. نتیجه این است که مسئولان کشور بایستی این امانت‌ها را گرامی بدارند، حفظ کنند، چون این هدیه امانتی است در دست مسئولان.»
تقویت آموزشوپرورش حاکمیتی؛ سمپاد دولتی باید بماند
«آموزشوپرورش یک نهاد حاکمیتی است.» این سخن از رهبری در اکثر دیدارهای ایشان با بدنه دستگاه تعلیم‌وتربیت تکرار می‌شود. ماموریت پرورش، تقویت، حفظ و رشد استعدادهای درخشان با وزارت آموزشوپرورش است. هم‌اکنون ایده محوری مدارس سمپاد با پشتیبانی دولت توانسته است به بخشی از نیازهای نخبه‌پروری در کشور پاسخ دهد و تاکید رهبر انقلاب از این جهت است که نباید جریان نخبه‌پروری از دست آموزشوپرورش خارج شود. رهبری درباره مدارس سمپاد و خطر تضعیف آن در دیدار اردیبهشت ۹۸ با معلمان اینطور عنوان میکنند: «من از مسئله سمپاد -این سازمان ملّی پرورش استعدادهای درخشان- نگرانم. گزارش‌هایی که به من می‌رسد، گزارش‌های خرسندکننده‌ای نیست؛ این سمپاد خیلی مهم است. مدارس استعدادهای درخشان است که خیلی مهم است، نخبه‌پروری خیلی مهم است، مدارس استعدادهای درخشان نبایست تضعیف بشود، هر چه می‌توانید اینها را تقویت کنید.»
لزوم باورمندی به تعلیم و تربیت رسمی و عمومی: پیام مهم تضعیف سمپاد چیست؟
دیدار با فعلان تربیتی مردمی در مردادماه ۱۴۰۲. رهبری در این دیدار از اقدامات خارج از چهارچوب‌های رسمی و بدیل‌سازی‌ها و کارهای موازی در کنار نهادهای رسمی حاکمیت، فعالان تربیتی و مردمی را پرهیز می‌دهند. حرکت آتش به اختیار در ایجاد و تاسیس مدارس موازی دولت و حاکمیت را نفی میکنند و پیام مهم این اقدامات را زمینه‌ساز فرصت برای بدخواهان عنوان میکنند و تاکید بر آن دارند که «همت‌ها معطوف به اصلاح در تشکیلات رسمی باشد.» در همین دیدار نیز رهبری در خصوص تعطیلی مدارس خاص که اشاره‌ای به مدارس سمپاد می‌شود نیز از تقویت مدارس دولتی می‌گویند و در مقابل هشدار می‌دهند که تعطیلی سمپاد به مثابه گسترش بی‌رویه مدارس غیردولتی و خارج کردن سیاست نخبه‌پروری در چارچوب تعلیم و تربیت رسمی و عمومی است. تعطیلی سمپاد به معنای اعلام ناکارآمدی ساختار تعلیم و تربیتی رسمی در پرورش استعدادهای درخشان است که این به‌نوبه خود چراغ سبزی به جریان‌هایی با فلسفه تربیتی و سیاستی متفاوت با ساختار تعلیم و تربیت رسمی و عمومی در کشور است.
